PROF DR AZİZ EKŞİ

Bilimsel kanıtlar vişne suyunun,  uykunun düzene girmesi ve egzersiz yorgunluğunun atılması açısından önemli olduğunu gösteriyor.

Vişne suyunun akademik yaşamımda özel bir yeri olduğunu vurgulamalıyım. Bunun nedeni, vişne suyunun ayrıntılı kimyasal bileşimini ilk  araştıranlardan biri olmamdır.  Münih Teknik Üniversitesi’nde yürütülen  bu araştırma Flüssiges Obst dergisinde yayınlandığı zaman(1980)  gözlerime inanamamıştım.Yurt dışındaki ikinci yayınımdı(1).

 Akademik yaşamım boyunca vişne suyuna duyduğum ilgi hiç azalmadı. Bunun nedenlerinden biri Türkiye’nin vişne üretimi açısından dünyada ilk sırayı almasıdır.   Diğeri ise,  vişne suyunun öteden beri Türkiye’de  çok sevilmesidir. Oysa dünya vişne  suyunu henüz yeni tanımaya başlıyor.                         

Daha sonra çok sayıda başka araştırıcı da vişne suyu hakkında yayın yapmaya başladı. Vişnenin suyunun özellikle sağlıkla ilgili fonksiyonel özellikleri üzerine yoğunlaşıldı. Bunun başlıca nedeni vişnenin antosiyanince ve antioksidanca zengin olmasıdır(2).

Bu anlamda vişne suyu fonksiyonel gıda için  en güçlü adaylardan biridir. Çünkü;bu meyve  suyunun, sağlığın korunması üzerine etkileri konusundaki klinik araştırmaların sayısı  giderek artıyor. Tesadüfi deneklerle, çift-körlü ve plasebo kontrollu olarak yürütülen bilimsel araştırmalarda vişne suyunun başlıca iki fonksiyonel özelliği  öne çıkıyor. Bunlardan birincisi “uyku düzensizliği” diğeri ise “egzersiz yorgunluğu”ile ilişkilidir. Fonksiyonel gıdadan beklenen,  içerdiği  besin ögelerinden(vitamin, mineral vb)  öte sağlığın korunmasına ayrıca  katkıda bulunmasıdır. Vücut fonksiyonlarının  gelişmesi veya hastalık riskinin azalması gibi…   Fakat bu etkinin klinik araştırmalarla doğrulanması ve EFSA tarafından da onaylanması gerekiyor. EFSA tarafından onaylanmayan  beyanların  gıdanın etiketinde yer alması yasaktır.  Eğer gıda,  etiketinde EFSA tarafından onaylanan bir sağlık beyanı taşıyorsa yasal açıdan fonksiyonel demektir.

1.Uyku düzensizliğine karşı vişne suyu

 Howatsoy vd(2012)  tarafından yapılan araştırmaya göre vişne suyu konsantresi (VSK) sağlıklı bireylerde uyku süresinin uzamasına ve uyku kalitesinin artmasına katkıda bulunuyor.Bunun nedeni vişnenin doğal olarak melatonin içermesi ve vücutta melatonin dolaşımını artırmasıdır(3). Melatonin vücutta doğal olarak triptofandan da  sentezlenen ve uyku-ayık döngüsünü düzenleyen bir antioksidandır ve  Montmorency, melatonince en zengin vişne çeşididir(4).

Öte yandan uykusuzluk(insomnia) daha çok yaşlılarda yaygın bir hastalıktır. Losso vd(2018)nin yaptığı araştırma, VSK desteğinin uykusuzluk çeken bireylerde uyuma süresini 84 dakika artırdığını gösteriyor.Bunun nedeni, vişne suyu konsantresinin  doğal olarak içerdiği  prosiyanidin B2 bileşiğidir. Bu bileşik triptofanı parçalayan indolamin-dioksijenaz(IDO) enzimini inhibe ederek melatonin oluşumunu destekliyor,  yangı(enflamasyon) oluşumunun ve uykusuzluğun azalmasına  yardımcı oluyor(5).

2.Egzersiz yorgunluğuna vişne suyu

Egzersiz yorgunluğu ile ilgili araştırmalara gelince, Bell vd(2015) tarafından yapılan çalışma, ağır bisiklet sporundan sonraki kas hasarı ve kasların  yeniden toparlanması ile ilgili. Deney 26 bisikletçi ile yürütülüyor ve 8 gün sürüyor. Bisikletçilerin yarısına günde  2 kez 30 mL VSK desteği veriliyor. Diğer yarısı plasebo grubu. Bulgulara göre  VSK desteği kasların toparlanmasını hızlandırıyor ve  egzersizin yol açtığı enflamasyonu azaltıyor(6).

Brown vd(2019) tarafından yapılan  araştırmanın ilginç yanı  yanlız kadın deneklerle yürütülmesi.  Çünkü egzersizden etkilenmenin kadın ve erkek arasında farklı olabileceği  varsayılıyor. Bu varsayım da  kadınlardaki östrojen hormonunun antioksidan etkisine dayanıyor. Bununla birlikte, VSK desteğinin kadınlarda da egzersiz sonrası kas ağrılarının azalmasına yardımcı olduğu saptanıyor  Bu da, adet döngüsü boyunca östrojen düzeyinin dalgalanmasına ve ayrıca vişne fenoliklerinin östrojen benzeri molekül yapısına bağlanıyor(7).

Yalnız bu araştırmalar değil… Başka araştırmalar da vişne suyunun uyku düzensizliği ve  egzersiz yorgunluğu açısından sağlığın korunmasına yardımcı olduğunu doğruluyor. Yani bir yönü ile uykunun düzene girmesine, bir yönü ile de egzersiz sonrası kasların toparlanmasına katkıda bulunuyor. Bu olgu vişne suyunun fonksiyonel gıda olarak tanınma yolunda olduğunu gösteriyor.

KAYNAKLAR                                                                                                                                                      (1)Ekşi A. 1980.Flüssiges Obst. 47, 494-496.                                                                                      (2)Damar I ve  Ekşi  A.2012. Food Chemistry,135, 1910-1914.                                                              (3)Howatsoy G vd.2012. European Journal of Nutrition,51(8),909-916.                                      (4)Türkmen Özen I ve Ekşi A.2016. European International J. of Sci.and Tech.5(4),57-64.                     (5)Losso JN vd. 2018. American Journal of Therapeutics, 25(2),194-201.                                         6)Bell PG vd.2015. Applied Physiology,Nutrition and Metabolism,40(4),414-423.                           (7)Brown MA vd.2019. European Journal of Sport Science, 19(11), 1-8.