Türkiye’de 2016 yılı toplam şeker tüketimi 2. 6 milyon ton, nüfusu ise 79. 8 milyondur. Dolayısı ile 2016 yılında kişi başına şeker tüketimi 2.7 kg, günlük şeker tüketimi ise 89.5 gram‘dır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) diyor ki, sağlıklı beslenme için günlük enerji tüketiminde şekerin payı %10’u geçmesin. Yani, günlük enerji gereksinimi 2000 kkal ise şekerden sağlanan enerjinin 200 kkal’yi aşmaması öneriliyor. Başka bir deyişle günlük şeker tüketiminin en fazla 50 gram olması öngörülüyor. Bu limitin birçok ülke gibi Türkiye’de de aşıldığı görülüyor.
Şeker tüketiminin azaltılması görüşüne ben de katılıyorum. Fakat bunun için öncelikle şeker tüketiminin hangi gıdalardan kaynaklandığının bilinmesi gerekiyor. Daha doğrusu şeker tüketiminde farklı gıdaların payı bilinmeli ki öncelikli gıdaları doğru belirleyebilelim…
Böyle bir değerlendirme yapılmadan, şeker içeriyor diye “meyve suyunun yasaklanması” öneriliyor. Kim önerdi ise, ne meyve suyundan, ne meyve suyu tüketiminden ve ne de meyve suyundaki şeker miktarından haberi var!… Bilgisi olsun diye tekrarlayalım; meyve suyu %100 meyveden oluşan bir içecektir, şeker miktarı litrede ortalama 110 gramdır ve Türkiye’de kişi başına yıllık meyve suyu tüketiminin 0.7 litre kadardır(1).
Hesabı birlikte yapalım; 0.7 litre meyve suyundaki şeker miktarı 110×0.7= 77 gramdır. Buna göre meyve suyu ile kişi başına tüketilen günlük şeker miktarı 77/365= 0.21 gram‘dır. Türkiye’de kişi başına günlük toplam şeker tüketimi 89.5 gram olduğuna göre, meyve suyundan gelen şekerin payı 0.21×100/89.5= %0.23’tür. Üstelik bu şekerin tümü meyveden geliyor. Ayrıca meyve suyu vitamin, mineral ve antioksidan kaynağı(2). Şeker tüketimini azaltmaya, payı binde iki dolayında olan sağlıklı bir içecek grubundan mı başlayacağız?…Bunu bilimle nasıl bağdaştıracağız?
Hadi buna meyve nektarını da ekleyelim.. Minimum meyve oranı %25-50 arasında olan içecek grubu. Türkiye’de yılda kişi başına meyve nektarı tüketimi 8 litre, şeker miktarı litrede 130 gram dolayındadır. Buna göre meyve nektarı ile kişi başına tüketilen şeker miktarı yılda 8×130= 1040 gram, günde ise 1040/365= 2.8 gram‘dır. Bunun toplam şeker tüketimindeki payı ise 2.8×100/89.5= %3.12′dir. Meyve suyu ve meyve nektarından alınan şeker toplamının payı ise %3.35 ediyor. Dolayısı ile şeker tüketiminin geri kalan %96.65‘i başka gıdalardan sağlanıyor. %3.35’e odaklanıyoruz fakat %96.65’i görmezden geliyoruz. Bir araştırmaya göre Türkiye’de kişi başına çayla tüketilen şeker miktarı günde 25.7 gramdır. Toplam şeker tüketiminin nerdeyse %30’u ama buna hiç değinmiyoruz!…
İşin tuhafı, meyve suyunun yasaklanmasını öneren kişi ile kaya tuzu tüketilmesini öneren ve bunun için “koyunların taş yalaması”nı örnek gösteren kişi aynı. Oysa WHO’nun tuz tüketimi için de bir tavsiyesi var ve günde kişi başına 6 gramı geçmemesini öneriyor. Türkiye’de güncel tuz tüketimi ise kişi başına 14.9 gram düzeyinde. Yani WHO önerisinden 2.5 kat daha fazla. Böyle bir ülke de kaya tuzu da olsa tuz tüketiminin özendirilmesi bilimle bağdaşmaz.
Öte yandan, meyveli içeceğe ek vergi uygulanmasını öngören bir yasa önerisinden söz ediliyor. Minimum meyve oranı %10 olan içecek grubu. Görünüşte gerekçe aynı; şeker tüketiminin azaltılması. Öncelikle, tuz ve doymuş/trans yağ gibi şeker tüketiminin azaltılmasından yana olduğumu vurgulamak isterim. Fakat, gıda tüketiminin yasak veya vergi yolu ile düzenlenmesinden yana değilim. Bunun bilgilendirme ve bilinçlendirme yolu ile sağlanması daha gerçekçidir. Fakat, eğer yasal düzenleme yapılıyorsa vergi oranının aynı kategorideki içeceklerin tümü için geçerli olması gerekmez mi? Limonlu içecek(limonata) ile portakallı veya vişneli içeceğin içerdiği şekerin yapısı ve etkisi farklı değil ki!…
Eğer amaç gerçekten şeker tüketiminin azaltılması ise öncelikle hedef gıdaları doğru seçmeliyiz. Bunun yolu da her gıda grubunun şeker tüketimindeki payının bilinmesinden geçiyor. Ve bu değişimin yasak veya vergi yerine bilgi yolu gerçekleştirilmesi gerekiyor.
(1)EKŞİ,A.http://gidabiliminotlari.blogspot.com.tr/2017/07/meyve-oranına-gore-icecek-tipleri.html
(2)EKŞİ,A.http://gidabiliminotlari.blogspot.com.tr/2017/09/meyve-suyu-ne-iceriyor.html
gıda bilimi notları 